ХАЖЫДЫЫШКЫННАР БАР БОЛЗА...

№112 (18387)  2013 чылдың сентябрь 26

    Чуртталга-коммунал ажыл-агыйының ачы-дузаларын ап турар хереглекчилерге хамаарыштыр хажыдыышкыннар — базым бүрүзүнде. Бажың-балгат ээлеринге ай санында тарадып турар квитанцияларда ачы-дузаларны санааш, оларның өртек-үнезин көргүзүп каан. А ол саннарның база ачы-дузаларның ужур-утказын, кандыг дүрүмнерге чагыртып турарын кижи бүрүзү сайгарып турбас. Ынчангаш беленин бодап, квитанцияда айыткан  түңнү төлеп каар. Ол шын бе? Бо айтырыг дугайында  монополияга удур федералдыг албанның (ФАС) Тыва Республика талазы-биле эргелелиниң удуртучузу Ольга Михайловна Долгих-биле чугаалаштым.

— Ольга Михайловна, бир дугаарында, чуртталга-коммунал ажыл-агый адырында нептерең¬гей хажыдыышкыннар-биле номчукчуларны таныштырып каары чөптүг боор.

— Республиканың бо адырында доктаамал таваржып турар хажыдыышкыннарга хөй аал чурттаар бажыңнарның чурттакчыларынга шынар чок хандырылганы бергениниң түңнелинде хереглекчилерниң эргелерин кызыгаарлаары хамааржыр. Изиг, соок сугнуң, чылыгның, электри энергиязының, газтың док¬таамал хандырылгазын, бажыңнарның девискээринден бокту үндүр сөөртүрүн, чурттаар оран-саваның база хөй-ниитиниң ажыглаар черлериниң чанында девискээрни аштап-арыглаарын чогуур күүсетпези; бажыңга ниити азы хууда санаар дериг-херекселдерни салырын хүлээвейн, ачы-дузаларны херек кырында ажыглааны-биле эвес, а норматив езугаар санаары; хамаатыларның чурттаар оран-савазын электри четкилеринге кожарының хуусааларын сагывазы; лифт-биле хандырылганың өртээн үндезин-барымдаа чок тургузары; чылыг хандырылгазының ачы-дузаларын ажыглааны дээш өрелерни дүрүмге дүүшпес кылдыр салыры; коммунал ачы-дузалары дээш төлевирлерни хүлээр талазы-биле чижилгеге удур дугуржулгаларны чарары дээш, оон-даа өске.

— Үстүнде айыткан хажыдыышкыннарга хамаарыштыр ТР-ниң монополияга удур эргелели 2011-2012 чылдарда херектерни оттуруп сайгарышканының түңнелинде чамдык чуртталга-коммунал ажыл-агыйларынга шыңгыы хемчеглерни ажыглаан болгай. А 2013 чылда чурттакчы чоннуң талазынд ан кандыг хомудалдар кирип турарыл?

— Кызыл хоорайны алыр болза, «Жилсервис» эргелел компаниязының багай ажылынга хомудалдар бо чылын көвүдээн. Ачы-дузаларны ажыглааны дээш төлевир квитанцияларында айыткан улуг өртектер чурттакчы чонну дүвүредип турар. Дыңнадыг келген соонда хоойлужудулга езугаар эргелел компаниязы-биле ажыл эгелээр. Коммунал хандырылгазы дээш доктааткан өртектерниң үндезин барымдаазын илередип сайгаргаш, чогуур шиитпирни үндүрер. Ынчангаш квитанцияда чаңгыс-даа сөстү, санны эрттирбейн, кандыг ачы-дузаларның барын, оларның чедирилгезиниң шынарын, үе-шаанда күүселдезин дээш, оон-даа өске чүүлдерни кичээнгейлиг өөренип көөрүн чонга сүмеледим. Оон аңгыда эргелел компаниязы-биле ачы-дузалар чедирилгезиниң дугайында дугуржулга ыяап турар. Ында ачы-дузаларның хевирлерин база төлевирлерни тодаргайы-биле айыткан турар ужурлуг. Ол ышкаш эргелел компаниязының албан-езу сайтызынче www. Jilservis 17.ru кирип, медээлерни билип ап болур.

Бир эвес өртектерни тургус¬канынга азы ачы-дуза чедирилгезинге хамааты чигзинип турар болза, эргелел компаниязындан тайылбырны негээр. Компания 30 хонук дургузунда харыылавас болза, ФАС-ка, прокуратура органнарынга азы өртектер талазы-биле албан черинге баргаш, хомудалды киирип болур. Маңаа демдеглексеп каар чүүлүм, эргелел компаниязы тус черде чижилге чок байдалдарда ажыл-ижин чорудуп турар болза, чүгле ынчан бистиң талавыстан хемчеглер эгелээр. «Жилсервис» эргелел компаниязы чижилге чок байдалдарда ажылдап турар.

— «Жилсервис» компаниязының талазы-биле чидиг айтырыглардан аңгыда, кандыг хомудалдар барыл, Ольга Михайловна?    

— Электри хандырылгазынга хамаарышкан билдириишкиннер база бар. Электри четкилеринге кожар хуусааны сагывайн турары, хоойлуга дүүшпес аргалар-биле электри дамчыдылгазын кызыгаарлаары дээш айтырыглар хөй. Эрткен 5-6 чылдар дургузунда энергетиканың албан черлери-биле ажылдап келгенивистиң түңнелинде олар бистиң үндүрген шиитпирлеривисти сагып, кады ажылдажылганы шудургу чоргузуп эгелээн. А хажыдыышкыннар илереттинген болза, албан черлери-биле судтажып, улуг хемчээлдиг торгаалдарга онаадып турар бис. Кысказы-биле чугаалаарга, хереглекчилерниң эрге-ажыктарын камгалаарынче бүгү-ле күженнишкиннеривисти угландырган бис. Сөөлгү үеде кижилерниң юридиктиг культуразы бедип, амыдыралының чаагай чоруунга хамаарышкан айтырыгларга кончуг оваарымчалыг, хынамчалыг апарган. Ынчангаш чуртталга-коммунал ачы-дуза чедирилгези моон соңгаар чүгле экижип, езулуг шынарлыг болур дээрзинге идегел улуг.

— Айтырыгларга харыылап бергениңер дээш четтирдим.

    Чурттакчы чон чуртталга-коммунал ажыл-агыйынга хамаа¬рыштыр эргелерин база аңаа чергелештир хүлээлгелерин угаап билип, шынарлыг ачы-дузалар алырынга чүткүлдүг болуп база оларны ажыглааны дээш өй-шаанда төлээр ужурлуг. Бир эвес чуртталга-коммунал ажыл-агыйларының талазындан шынар чок ачы-дузалар ап турар болза, баштай организацияларының ажылдакчылары-биле харылзажып, чидиг айтырыгны шиитпирлээрин  оралдажыр. Ооң соонда-даа айтырыг ажык артып, тодаргай хемчеглер алдынмаан болза, Кызыл хоорайда монополияга удур албан черинче телефон, сайт таварыштыр дыңнадып азы аңаа амы-хууда баргаш, хомудап болур.